Leśne ślady powstania styczniowego

Minęła 158. rocznica wybuchu powstania styczniowego, które miało również konsekwencje dla przyszłego funkcjonowania lasów i polskiej administracji leśnej. Obecny obszar RDLP w Radomiu był areną wielu walk powstańczych w 1863 i 1864 roku. Na terenie lasów zarządzanych przez nadleśnictwa znajduje się 30 miejsc pamięci związanych z wydarzeniami i postaciami z tego okresu. Tu stacjonowały oddziały powstańcze, rozgrywały się bitwy. Nie brakuje też miejsc straceń i mogił.

- Zinwentaryzowano 30 miejsc upamiętniających bitwy, potyczki i obozowiska powstańcze. Najsłynniejsze z nich to: obelisk na polanie Dionizego Czachowskiego (Nadleśnictwo Ostrowiec Świętokrzyski), pomnik w miejscu stacjonowanie oddziałów powstańczych płk. Karola Kality Rębało i gen. Józefa Hauke Bosaka (Nadleśnictwo Daleszyce), w sercu Lasów Cisowskich - mówi Dorota Święcka, specjalista w Zespole ds. Promocji i Mediów Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu.

Na uwagę zasługuje także pomnik upamiętniający bitwę pod Rybnicą (Nadleśnictwo Staszów), która miała miejsce 20 października 1863 r. pomiędzy oddziałem powstańców dowodzonym przez pułkownika Dionizego Czachowskiego a żołnierzami rosyjskimi pod dowództwem majora Czuti. Dionizy Czachowski prowadził około 650-osobowy oddział piechoty i kawalerii, który starł się z 500-osobowym oddziałem dragonów i piechoty rosyjskiej. Bitwę wygrali powstańcy, gdyż zmusili przeciwnika do wycofania się i ponieśli mniejsze straty.

  Pomnik w formie miecza na terenie Nadleśnictwa Dobieszyn.
Edyta Nowicka

W swojej formie bardzo efektowny jest jeden z pomników w Nadleśnictwie Dobieszyn w kształcie ogromnego miecza. Znane miejsce pamięci to „Trzy dęby”, krzyże w miejscu, gdzie zostali powieszeni powstańcy styczniowi (Nadleśnictwo Kozienice).

W 2019 roku leśnicy z Nadleśnictwa Starachowice uczcili rocznicę powstania styczniowego i otworzyli przystanek historyczno-turystyczny „Dąb Rębajły”, upamiętniając Karola Kalitę, pseud. Rębajło, legendarnego przywódcę powstania styczniowego. Nowy punkt turystyczny zlokalizowany został w miejscu rozpoczęcia zwycięskiej bitwy w powstaniu styczniowym, która miała miejsce 17 stycznia 1864 roku. Są też drzewa, świadkowie wydarzeń sprzed lat: „Sosna Langiewicza” na terenie Nadleśnictwa Skarżysko, nazwana tak na pamiątkę stacjonowania na pobliskiej polanie oddziałów powstańczych generała Mariana Langiewicza, i „Dąb Śmierci”, miejsce wieszania powstańców na terenie Nadleśnictwa Ruda Maleniecka. Znaczna część pomników i tablic pamiątkowych poświęconych powstańcom powstawała i nadal powstaje przy znacznym zaangażowaniu Lasów Państwowych.

Ziemia świętokrzyska była największym terenem walk w powstaniu styczniowym, a miasto Wąchock w okresie od 23 stycznia do lutego 1863 roku nazwane zostało centrum powstańczym, tzw. „Republiką Wąchocką”. Pamiątki z tego okresu można obejrzeć w Muzeum Powstania Styczniowego przy Opactwie Cystersów w Wąchocku.

- Leśnicy, kultywując dziedzictwo historyczne, zebrali informacje o 153 miejscach bitew i 170 miejscach pamięci związanych z powstaniem styczniowym w lasach z terenu RDLP w Radomiu i w jej zasięgu terytorialnym. Powstało również opracowanie o konsekwencjach powstania dla przyszłego funkcjonowania lasów i polskiej administracji leśnej - dopowiada D. Święcicka.

Powstanie miało też konsekwencje dla przyszłego funkcjonowania lasów i polskiej administracji leśnej. Były to czasy bardzo trudne, związane z kradzieżami drewna, efektami uwłaszczenia, represjami na administracji leśnej, obciążeniem lasów rządowych różnymi formami służebności rzeczowych lub świadczeniowych. Wśród leśników dyrekcji radomskiej można też znaleźć potomków wielkich dowódców powstania styczniowego. Pułkownik Dionizy Czachowski, jeden z najwybitniejszych dowódców powstania, to pradziadek emerytowanego nadleśniczego Nadleśnictwa Dobieszyn Jana Chryzostoma Czachowskiego. Zginął on 6 listopada 1863 roku w bitwie z Rosjanami pod Jaworem Soleckim (teren w zasięgu terytorialnym RDLP w Radomiu, Nadleśnictwa Zwoleń).

Na terenie RDLP w Radomiu miejsca poświęcone powstaniu styczniowemu można odwiedzić dzięki stronie internetowej i aplikacji mobilnej poświęconej miejscom pamięci narodowej „Las historii. Czy wiesz, że?”. Tutaj o projekcie: http://rdlpradom.treespot.pl/#1

  Pomnik na terenie Nadleśnictwa Staszów.
Piotr Kacprzak